Pompen of Verzuipen

Armoede bij hogeropgeleiden en succesvolle Nederlanders

De documentaire “Schone Schijn” met in de hoofdrol Serge Janssen Daalen en zijn gezin was de vonk die afgelopen week een kettingreactie teweeg bracht op social media. Over het probleem armoede bij hogeropgeleiden in Nederland dat tot op heden een verborgen realiteit bleef.

De documentaire rondom Serge Janssen Daalen in “Schone Schijn” is een belangrijk momentum. Het belicht de armoede die geen aandacht krijgt, de armoede die ondenkbaar is en gewoonweg niet bestaan kan. Dit immers is ook de armoede waar Den Haag zijn kop voor in het zand steekt. Dit dames en heren, waren de consumenten van voor de crisis die ervoor zorgden dat de winkels hun omzetten haalden toen het nog niet nodig was om lowbudget shopping bij Action of Primark te moeten doen. Lekker op vakantie twee keer per jaar, weekendjes weg… Deze mensen leefden het leven volgens de standaard van dat wat zij verdienden, ieder op een eigen manier.

Het perfecte plaatje
Het gaat hier uiteraard niet over de lagere sociale klasse of lager opgeleiden.
Dit is de schaamte en schande van de ongeziene hogeropgeleiden die door de crisis veelal in ZZP of ondernemersrollen zijn geduwd vanuit noodzaak. Uit noodzaak denkt u? Jazeker, veel van deze mensen zijn hun vaste baan kwijt geraakt in de consultancy wereld. Wie zijn baan kwijt raakte kon namelijk als ZZP-er wel weer aan de slag bij zijn vorige werkgever en bleef zo verzekerd van werk (zo dacht men). Totdat de wet DBA om de hoek kwam zeilen met draconische maatregelen voor ZZP-ers, vooral wat betreft de consultancy branche. Deze ZZP-ers werden angstvallig doodgezwegen en niet meer ingehuurd. Echter, deze groep heeft het zwaar, heel zwaar. Vaak bevinden ze zich in de tropenjaren van hun gezinsleven. Opgroeiende jonge kinderen of pubers, net het huis van je dromen gekocht. Dit is het bekende perfecte plaatje zoals ook minister president Rutte het graag ziet. Het was de kroon op hun harde werken, want dat deden ze! Voor de buitenwereld bestaat armoede bij hoger opgeleiden niet, dat is onmogelijk! Zij waren toch altijd zo succesvol?!

Ondernemers zijn gewend om langs de ravijnen van risico’s te balanceren. Begrijp goed dat wanneer voor de reguliere werknemer of ambtenaar de alarmbellen rinkelen, het ondernemersbrein op survivalmodus springt en gewoon doorgaat.

Calvinistisch vingertje
Het probleem armoede onder hogeropgeleiden wordt totaal weggekeken en meer dan eens wordt de schuld in de schoenen van de betreffende ZZP-er of ondernemer geschoven. En als je dan wel bij de instanties moet aankloppen staat men te knipperen met de ogen van ongeloof…….. “Ach jij hebt toch zo een nieuwe job!” is een veel gehoorde uitspraak. Jaja…. even vergetend wat voor hel deze mensen al zijn doorgegaan in de jaren voordat het zover komt dat men bij hulpinstanties aan tafel schuift. Waarom? Omdat een ondernemer koste wat kost zijn hand niet bij anderen wil ophouden en doorgaat tot hij erbij neervalt. Ondernemers zijn gewend om langs de ravijnen van risico’s te balanceren. Begrijp goed dat wanneer voor de reguliere werknemer of ambtenaar de alarmbellen rinkelen, het ondernemersbrein op survivalmodus springt en gewoon doorgaat. Deze mensen blijven geloven in eigen kracht. Het is pompen of verzuipen! Dit wordt vaak zelfs afkeurend afgedaan als onverantwoordelijk gedrag. Is dat ook zo? Waar Nederland vaak zwaait met het Calvinistische vingertje wanneer iemand de hand op moet houden bij de overheid, zijn dezelfde medelanders die vaak net zo keihard hun oordeel vellen wanneer iemand in financiële problemen geen handje op gaat houden.

En zie hier de contradictie en betweterigheid van onze maatschappij! Wat het betreffende gezin van Serge in deze documentaire mee maakt is met geen pen te beschrijven! De machteloosheid als ouders, de 10 verschillende petten die de man gedwongen is extra te dragen om het leven met zijn gezin te kunnen waarborgen is van bovenmenselijk kunnen! Hoe navigeert een normaal mens tussen depressie en overlevingsdrang, een schurkende burn-out en de hoop in de ogen van je kinderen en je vrouw, je betrouwbare zakelijke imago om new business te genereren en iedere keer weer de tegenslag? Hoe zou deze man dineren met zijn potentiele zakenpartners in de hoop op een nieuwe geldstroom? Zou hij bij iedere hap denken aan de gekookte witte rijst en een glas thee dat vrouw en kinderen diezelfde avond moeten eten? Zou zijn motivatie niet gretig zijn in de wetenschap dat hij hen weer fatsoenlijk eten kan waarborgen door de investering die hij doet om op dat moment zakelijk te slagen?

Publiekelijke schandpaal en bescherming persoonsgegevens
Waar iedereen in de documentaire roept dat Serge beter veiligheid kan zoeken in een reguliere job, beseft men gewoon niet dat dit het einde betekent van heel veel kostbare levensenergie. Om nog maar te zwijgen over de zekerheid die een reguliere baan überhaupt te bieden heeft. Vaak ben je overgeleverd aan een recruitmentbureau of aan tijdelijke contracten, in het ergste geval aan een nul-urencontract, waarmee je ook geen zekerheid verwerft.
Het risico dat ZZP-ers en ondernemers lopen wanneer aangeklopt wordt bij de instanties is dat men alles maar dan ook alles moeten verkopen om überhaupt ergens aanspraak op te kunnen maken. Dit betekent vaak een enorm gezinstrauma. Een ondernemer zal dus altijd proberen zijn leven te waarborgen, onder wat voor omstandigheden dan ook! De meeste van de hoger opgeleiden in armoede blijven anoniem, want wanneer je met naam en toenaam genoemd wordt en men googlet je naam tijdens een sollicitatieprocedure, dan verlies je alle geloofwaardigheid. Men weet direct alles van je en dus maak je weinig kans meer op een baan. In de documentaire wordt ook aangegeven dat de man werd uitgesloten van participatie in het schoolbestuur, omdat men online inzage had in de openbare gegevens van zijn persoonlijk faillissement. Is er dan niemand die zich afvraagt of zoiets onder de wet bescherming persoonsgegevens valt? Het moge duidelijk zijn dat de Middeleeuwse praktijken van verkettering heden ten dage bij persoonlijk faillissement nog steeds gehoor vindt door publiekelijk online aan de schandpaal genageld te worden. “Het is een schande!” je hoort ze al praten zonder achtergrond informatie. Dit is buitengewoon schadelijke informatie wanneer iemand probeert een leven opnieuw op te bouwen na een traumatische periode.

Wie weet dat Den Haag doormiddel van een anonieme oproep nog vele, vele schrijnende verhalen van hoogopgeleide failliete armoedzaaiers te horen zal krijgen. De vraag is; wil Den Haag dit wel horen?

Auteur Eveline van der Leeden (ervaringsdeskundige)

Ons Kantelhuis is een innovatief concept en de missing link in zorg en welzijn. Waar mensen in een sociaal/financieel kwetsbare positie -tegen andere waarden dan geld- de ruimte krijgen voor een waardevolle therapeutische time-out van een paar weken. Gedragen door een betrokken en bewuste community van een vaste kern ervaringsdeskundige professionals en vrijwilligers. De initiatiefneemsters Quinta en Sandra willen met ONS Kantelhuis een andere toekomst creëren, door vastgelopen systemen in de samenleving te herzien en te kantelen.

Verslaggevers van kranten en andere media worden van harte uitgenodigd dit artikel te publiceren met bronvermelding. Voor meer informatie over ONS Kantelhuis gelieve een email te sturen naar onskantelhuis@gmail.com

Voor wie de uitzending heeft gemist -ga naar Uitzending Gemist